Bizans’tan miras kalan dört büyük açık sarnıçtan biridir. Günümüzde Bakırköy İlçesi, Osmaniye Mahallesinde, Fil Damı Çıkmazı ile Çoban Çeşme Sokağın çevrelediği alanda kalmaktadır. Günümüzde Bakırköy Belediyesi mülkiyetindedir.

Bakırköy tarihinden itibaren sarnıca bakacak olursak; Bakırköy’ün bilinen en eski adı Hebdomon’dur. Hebdomon yedinci anlamına gelmektedir. Ayasofya önünde bulunan ve tüm hesaplamaların yapıldığı Milion Taşı’na yedi mil uzakta olduğu için bu balıkçı köyü Hebdomon adını almıştır.

Foto-1 Sarnıcın Yukarıdan Görünümü

Hebdomon’un Bizans’ta en önemli özelliği, gelen önemli konukların imparatorların, şehre girmeden önce burada karşılanıp, sefere giden ve dönen orduların burada yapılan törenlerle uğurlanıp, karşılanmalarıdır.

Konumuz olan Hebdomon açık sarnıcı haricinde bir tane daha sarnıç bulunmaktadır Bakırköy sınırlarında. Yıllardan beri tellerle çevrilerek korunmaya alınmış olan Sahil yolunda Galleria ile Gelik Restaurant arasındaki ağaçlık yerde bulunan bu sarnıç için henüz bir arkeolojik kazı gerçekleştirilmemiştir.

Fil Damına dönecek olursak, Mimarlar Odası’nın yayınladığı derginin 1967 yılında yayınlanan ikinci sayısında Erdem Yücel yazısında sarnıcın Veliefendi hipodromunun kuzeyinde, kara surlarındaki Altınkapıya 2 km. mesafede ve Bakırköy yolunun sağ tarafında yer almaktadır. istanbul surlarının dışında kalan ve inşa tarihi kesin olarak bilinmeyen bu sarnıcın VIII. yüzyıla ait olması kuvvetle muhtemeldir. Sarnıç, Bakırköy’e yakın Hieria sarayı ile Campes kışlasının su ihtiyacını karşılamakta idi. Hebdemon sarnıcı, 127 X 76 metre ebadında dikdörtgen bir plân şekli arz etmektedir. Derinliği 11 metre olan sarnıcın duvarları kuzey ve güney cihetinde 4 metre, doğu ve batıda ise 7 metredir. Ayrıca duvarlar hariçten helezonlu bir sistem vasıtasıyla de daha sağlamlaştırılmış olup inşaî malzemesini 5 sıra tuğla ile 2 sıra kaba yontma taş teşkil etmektedir. Sarnıcın üst kısmı bugün tamamen toprak ile aynı seviyededir. Fetihten sonra Türk devrinde, burası padişahın fillerinin ahırı olarak kullanılmış ve bu yüzden fil damı (fil evi) ismiyle zamanımıza kadar anıla gelmiş olduğundan bahseder ve o yıllarda şahısa ait bostan olarak kullanıldığını söylemektedir.

Foto-2 Minyatürist Sabriye Şeker’in Fildamını gösteren detayı.

Sarnıç Bakırköy’ün arkeolojik haritasında 4 numara ile işaretlenmiş olan yerde bulunmaktadır.

Bambaşka Bakırköy Gazetesi sarnıcın mülkiyet hayatı için “uzun bir zaman Bornovalı ailesinin mülkü olarak kaldıktan ve bostan olarak kullanıldıktan sonra kamulaştırılarak 1996 yılından itibaren içerisinde konser ve etkinlikler (açık hava sineması) düzenlenmeye başlanan Fildamı bir gösteri merkezi olarak kullanılmaya başlandığını söyler.” Bir süre sonra ise yüksek desibelde müziğin sarnıcın duvarlarına zarar verdiği belirtilerek konser ve etkinlikler kesilir.

Foto-3 Moltke Haritasında Sarnıcın Yeri

2003 yılında Eğitim Gönüllüleri Vakfı’na verilen Fildamı’nda vakıf istediği projeyi gerçekleştiremediği için aynı yıl Bakırköy Belediyesi Gençlik Merkezi’ne (BAGEM) verilmiş ve gençler burada ramazan şenliklerini düzenlemişlerdir. En son 1991 yılında ise daha önce söylediğimiz gibi şu an ki sahibi Bakırköy Belediyesi’ne devredilir.

Foto-4 Ottoman Haritalarında Sarnıcın Yeri

Foto-5 Sarnıcın Son Uydu Fotoğrafı

Bir zamanlar Bakırköy-Turgay TUNA-İletişim yayınları ( Aktr: Erkmen Senan)

Iustiniaus Döneminde İstanbul’da yapılar-Fırat DÜZGÜNER-Ark.ve San. Yay. (Aktr: Erkmen Senan)

Bambaşka Bakırköy Gazetesi, Sayı: 10, Mart 2009, sf. 14