Hipodromun güney-batısında yer alan Philoxenus sarnıcının ismi ile inşa tarihi üzerinde birbirine zıt iddialar ortaya atılmış ve dolayısıyla yazarlar bu konuda anlaşamamışlardır. Romanın ikiye taksiminden sonra, Konstantin I Bizans’ın payitahtını İstanbul’da kurduğu zaman ayandan 12 kişi onunla birlikte gelmişti. Bu 12 kişiden biri olan PhiIoxenus, eski Roma surlarının bulunduğu mevkiin yakınında kendi sarayını inşa ettirmiş ve ayrıca bunu geniş bir sarnıç ile de teçhiz etmişti. Sarayının hipodromdan, imparator sarayından daha yüksek ve denize nazır olabilmesinin temini için sarnıcın irtifaı oldukça fazla tutulmuştu (1).

 

C. Diehl, sarnıcın İustinianus zamanında (518-527) inşa edildiği fikrindedir. Zira iç kısımlarda rastlanan üzeri damgalı tuğlalar bu zamana ait bulunmaktadır. Sarnıç, E. Maumbory’nin ileri sürdüğü gibi Konstantin devrinde Philoxenus tarafından yaptırıldığı ve İustinianus zamanında da tamir edilerek genişletilmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Bu husus kabul edildiği takdirde Philoxenus sarnıcını 306-337 yılları arasına tarihlendirmek çok yerinde olacaktır. Philoxenus sarnıcı, 64 X 56 metre ebadında bir plân şekli arz etmekte olup 3000 metre kareden daha fazla mekâna sahiptir, içerisinde her biri 14 sütundan mürekkep 16 sıra halinde 224 mermer sütun bulunmaktadır. Burada özel bir durum kendini göstermekte olup o da ortalarında kelepçeler bulunan iki ayrı sütunun üst üste bindirilmesiyle meydana gelmiş olmalarıdır. Birbirlerinden 3.75 – 3.80 metre mesafede yer alan bu sütunların taşlıkları kaba şekildeki impestiardan müteşekkildir. Sütun çapları 0.65 metre ile 0.68 metre arasında değişmekte, yükseklikler ise 12.40 metreyi bulmaktadır. Sütun başlıklarının büyük bir kısmı üzerinde o zaman bu işte çalışan taş yontucuların hılı bulundukları loncaların monogramları yazılıdır. Sütunlar birbirlerine kemerler vasıtasıyla bağlanmış ve dolayısıyla sarnıcın üzeri pandantiflere oturan tonozlarla örtülmüştür. Köşeleri kavisli ve yuvarlak olan yan duvarların kalınlığı muhtemelen 2.90 metredir.

 

Restorasyon Süreci

Duvarların üzeri sıvanmış ve ayrıca taş levhalarla da kaplanmıştır. Üst kısımlarda mazgal şeklinde muhtelif pencereler görülmekte ise de bunlar dışarıdan zamanla yükselen toprak dolayısıyla fonksiyonunu artık kaybetmişlerdir. Zeminden 15 metre aşağıda bulunan sarnıcın içerisine taş bir merdiven vasıtasıyla inilmekte ve ayrıca üst kısımda havalandırma bakımından elzem bacalar açılmış bulunmaktadır. Son yıllarda burada yapılan kazılar, sarnıcın bir kanal vasıtasıyla civardaki yarım yuvarlak meydan ile bağlantısı olduğunu meydana çıkarmıştır. Philoxenus sarnıcı Bizans’ın son devrinde terk edilerek metruk bir hal almıştı.

Fetihten sonra üzerinde Murad IV (1612 -1640) devrinde Tayyarzade ve Fazlı Paşaların konakları inşa edilmiş, asrımızın başında ise burası iplik ve dokumacılar tarafından kullanılmış, bu arada kurulan pazar yerinin ambarı vazifesini de üzerine yüklenmişti.

 

 

 

 

 

 

Kauffer Haritasında Sarnıcın Bulunduğu Alan

 

 

Mamboury Haritasında Sarnıcın Bulunduğu Alan

 

Şu an artık sarnıç düğün, parti, sergiler, açılışlar, için kullanılmaktadır.

 

 

 

Sarnıcın şu an üstünde bazı yapılar mevcut ve bir kısmı park olarak kullanılmakta.

 

 

(1) Ernst Maumbory, istanbul (Rehberi seyyahin) istanbul 1925, s. 456-457.

Arkitekt- İstanbul’un Bizans Sarnıçları (1967)-Erdem Yücel

envanter.gov.tr